ჰენრი კისინჯერის ზომიერების საგარეო პოლიტიკა საერთაშორისო ურთიერთობებში
DOI:
https://doi.org/10.52340/sou.2023.21.30საკვანძო სიტყვები:
ჰენრი კისინჯერი, თეორეტიკოსი, დიპლომატი, პოლიტიკური რეალიზმი, დეტანტი, საერთაშორისო უსაფრთხოება, მშვიდობიანი თანაცხოვრებაანოტაცია
საერთაშორისო ურთიერთობებისა და დიპლომატიის ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ მოღვაწეს, მშვიდობის დარგში ნობელის პრემიის ლაურეატს, XX საუკუნის მეორე ნახევრის მსოფლიოს ერთ-ერთ წამყვან ინტელექტუალს ჰენრი ალფრედ კისინჯერს 2023 წელს დაბადებიდან 100 წელი შეუსრულდა.
გერმანიის ქალაქ ფიურტში, სკოლის მასწავლებლის ოჯახში დაბადებულმა ჰენრი კისინჯერმა გაიარა გზა რიგითი ჯარისკაციდან მსოფლიოს წამყვანი ქვეყნის - აშშ-ის სახელმწიფო მდივნამდე. აშშ-ის სახელმწიფო მდივანთა შორის, ცოტას მიუღწევია ისეთი საერთაშორისო წარმატებისთვის, ნდობისა და აღიარებისთვის, როგორიც კისინჯერს ჰქონდა. იყო დრო, როცა მისი ავტორიტეტი აშშ-ის მოსახლეობაში ზოგჯერ აღემატებოდა თვით პრეზიდენტისას. მისი პოპულარობა დიდწილად განაპირობა საგარეო პოლიტიკის იმ მიმართულებამ, რომელიც ისტორიულად ცნობილია როგორც „დეტანტი“ - საერთაშორისო დაძაბულობის შემცირების პოლიტიკა.
1969–1973 წლებში, აშშ-ის ეროვნული უსაფრთხოების მრჩევლის პოსტზე ყოფნისას, კისინჯერმა საფუძველი ჩაუყარა აშშ–ჩინეთის დიპლომატიური ურ-თიერთობების აღდგენას, ხელი შეუწყო ვიეტნამის ომიდან აშშ-ის ეტაპობრივ გასვლას და დაიწყო საბჭოთა კავშირთან ურთიერთობების დათბობა. 1973–1977 წლებში, სახელმწიფო მდივნის რანგში, მან გააგრძელა დაწყებული საქმე ამ მიმართულებებით და ხელი შეუწყო სტრატეგიული შეიარაღების შემცირების მოლაპარაკებებს (SALT), ჩაატარა წარმატებული „Shuttle diplomacy“ ახლო აღმოსავლეთში და იმოქმედა როგორც ერთ-ერთმა მთავარმა შუამავალმა არაბ-ისრაელის კონფლიქტების დროებითი დარეგულირების პროცესში.
ჰენრი კისინჯერი არ იყო მხოლოდ პრაქტიკოსი პოლიტიკოსი, ის იყო მკვლევარი და თეორეტიკოსი, რომლის ნაბიჯები ეფუძნებოდა აკადემიურ კვლევებსა და რეალისტურ გათვლებს. ჰანს მორგენთაუსთან ერთად, ის პოლიტიკური რეალიზმის ერთ-ერთ ყველაზე თვალსაჩინო წარმომადგენლად ითვლება.
წინამდებარე ნაშრომი მიზნად ისახავს, გაანალიზოს ჰენრი კისინჯერის წარმატების ერთ-ერთი მთავარი საფუძველი - საერთაშორისო დაძაბულობის შემცირების პოლიტიკა და მიაგოს პატივი პოლიტიკოსს, რომლის საქმიანობამ მნიშვნელოვანწილად შეუწყო ხელი გლობალური მშვიდობისა და სტაბილურობის შენარჩუნებას.
წყაროები
დიპლომატიური ლექსიკონი (1999) ქართული დიპლომატიური ლექსიკონი. ტომი 2. თბილისი, თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა;
კაჭარავა (2021) ვასილ კაჭარავა. დიდი ადამიანები. რიჩარდ ნიქსონი, აშშ-ის 37-ე პრეზიდენტი, საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების კვლევის ფონდის ჟურნალი „ჩემი სამყარო“, 2021, N33 https://gfsis.org.ge/cbgl/my-world/33
სონღულაშვილი (2021) ავთანდილ სონღულაშვილი. ისტორია, პოლიტიკა, საერთაშორისო ურთიერთობები, თბილისი, გამომცემლობა „უნივერსალი“;
Asselin (2024). Pierre Asselin. Vietnam's American War: A New History. Cambridge University Press;
ABM Treaty (Anti-Ballistic Missile Treaty, No. 13446. TREATY BETWEEN THE UNITED STA¬TES OF AMERICA AND THE UNION OF SOVIET SOCIALIST REPUBLICS ON THE LIMITATION OF ANTIBALLISTIC MISSILE SYSTEMS. SIGNED AT MOSCOW ON 26 MAY 1972. https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volu-me%201042/volume-1042-I-13446-English.pdf (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Camp David Accords (1978) The Camp David Accords. The Framework for Peace in the Middle East, https://www.peaceau.org/uploads/camp-david-accords-egypt-1978.-pdf (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Colman (2016) Jonathan Colman, The Cuban Missile Crisis: Origins, Course and After-math, Edinburgh University Press https://dokumen.pub/the-cuban-missile-crisis-origins-course-and-aftermath-9780748696291.html (ბოლო წაკითხვა 2024/12/-12);
Ferguson (20151) Niall Ferguson. Kissinger: 1923-1968: The Idealist, The definitive biography of Henry Kissinger, based on unprecedented access to his private papers, Center of International Affairs at Harvard University https://www.wcfia.harvard.e-du/publications/kissinger-1923-1968-idealist (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Ferguson (20152) Henry Kissinger and the Study of Global Affairs. reflects on Henry Kissinger's intellectual approach and legacy for the study of international affairs. Johns Hopkins school of advansed International Studies https://sais.jhu.edu/kissinger/about/legacy (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Kaplan (1999) Kissinger, Metternich, and Realism, The Atlantic. June 1999 the online version of this article appears in two parts. https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1999/06/kissinger-metternich-and-realism/377625/ (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Kissinger (1950) Henry A Kissinger.The Meaning of History: Reflections on Spengler, Toynbee and Kant, ნაშრომი იხილეთ შემდეგ ლინკზე: https://ia800708.us.archive-.org/6/items/HenryAKissingerTheMeaningOfHistoryReflectionsOnSpengler-ToynbeeAndKant/Henry%20A%20Kissinger%20-%20The%20Meaning%20of%-20History_%20Reflections%20on%20Spengler%2C%20Toynbee%2C%20and%20Kant.pdf (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Kissinger (1957) Henry A Kissinger. A World Restored: Metternich, Castlereagh and the Problems of Peace 1812–1822. Publisher Houghton Mifflin;
Kissinger (1975) Henry A Kissinger. Lessons of Vietnam, by Secretary of State Henry Kissinger, იხილეთ დაარქივებული აქ https://web.archive.org/web/2008050-9064916/http://www.ford.utexas.edu/library/exhibits/vietnam/750512a.htm (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Kissinger (1979) Henry Kissinger, White House Years. New York, London, Toronto, Sydney, Publishing house Simon &Schuster Paperbacks https://www.googl-e.ge/books/edition/White_House_Years/O2z_kKVF7iIC?hl=en&gbpv=1&printsec=frontcover (ბოლო წაკითხვა 2024/15/12);
Kissinger (1994) Henry A Kissinger. Diplomacy, New York, London, Toronto, Sydney, To-kyo, Tokyo, Publisher Simon & Schuster, https://www.scribd.com/document/4264-00503/Henry-Kissinger-Diplomacy-pdf (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Kissinger (2001) Henry Kissinger. Does America Need a Foreign Policy? Toward a Diplomacy for the 21st Century, New York : Simon & Schuster. https://archive-.org/details/doesamericaneedf0000kiss (ბოლო წაკითხვა 2024/15/12);
Kissinger (2011) Henry Kissinger. On China. New York: Penguin Press
Kissinger (2014) Henry Kissinger World Order. Reflections on the Character of Nations and the Course of History, First Published by Penguin Press, a member of penguin Group (USA), https://cssplatformbytha.com/wp-content/uploads/2024/10/World-Order-by-Henry-Kissinger.pdf (ბოლო წაკითხვა 2024/15/12);
Kissinger (2018) Lunch with the FT: Henry Kissinger ‘We are in a very, very grave period’, Edward Luce | Financial Times, July 20, 2018 https://www.henryakis¬singer.com/interviews/lunchft-henry-kissinger/ (ბოლო წაკითხვა 2024/15/12);
Lishingman (2012) Vanessa Lishingman. Henry Kissinger's Contribution to the Conception of International Relations Legitimacy, Consensus and Order: the Foreign Policy of Moderation, https://gjis.journals.yorku.ca/index.php/gjis/article/view/-35137/31882 (ბოლო წაკითხვა 2024/15/12);
Lishingman, V. (2012). Vanessa Lishingman. Henry Kissinger’s Contribution to the Co¬n-ception of Inter¬na¬tional Relations Legitimacy, Consensus and Order: the Foreign Policy of Moderation. Glendon Journal of International Studies, 1. Retrieved from https://gjis.journals.yorku.ca/index.php/gjis/article/view/3¬5137 (ბოლო წაკითხვა 2024/15/12);
Lomperis (1996) Timothy J. Lomperis. From People's War to People's Rule: Insurgency, Intervention, and the Lessons of Vietnam. University of North Carolina Press;
Memorandum of Conversation(1971) Office of the Historian. Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume XVII, China, 1969–1972. 139. Memorandum of Conversation 1. Beijing, July 9, 1971, 4:35–11:20 p.m. https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v17/d139 (ბოლო წაკითხვა 2024/15/12);
Morgentau (2006) Hans J. Morgentau, Politics Among Nations The Struggle For Power And Peace, Revised by Kenneth W Thompson and W. David Clinton, Seventu Edition, https://saldanha.pbworks.com/f/Morgenthau.Politics+Among+Nations.pdf (ბოლო წაკითხვა 2024/15/12);
Morgentau (2000) Morgenthau, Hans J., "Interview with Hans Morgenthau - OH 058" (2000). Winthrop University Oral History Program. OH 058. https://digitalcommons-.winthrop.edu/oralhistoryprogram/491 (ბოლო წაკითხვა 15/12/2024)
Nadeau, Ryan M. (2016). Nadeau, Ryan M . Creating a Statesman: The Early Life of Prince Clemens von Metternich and its Effect on his Political Philosophy". The Gettysburg Historical Journal. 15.
Nalty (1998). Bernard C. Nalty. The Vietnam War. New York: Barnes and Noble Edition 1st Printing.
Nixon (1978) The Memoirs of Richard Nixon, New York: Grosset & Dunlap, იხილეთ ელ-ვერსიაhttps://archive.org/details/rnmemoirsofricha00nixo/page/n1191/mode/2up (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Norman Gash (2025) Norman Gash. Robert Stewart, Viscount Castlereagh, Irish statesman, Encyclopædia Britannica https://www.britannica.com/biography/Robert-Stewart-Viscount-Castlereagh-2nd-marquess-of-Londonderry (ბოლო წაკითხვა 20-24/12/12);
Palmer, Alan (1972). Alan Palmer. Metternich: Councillor of Europe (1997 reprint ed.). London: Orion
SALT I ( 1972) Strategic Arms Limitation Treaty - INTERIM AGREEMENT BETWEEN THE UNITED STATES OF AMERICA AND THE UNION OF SOVIET SOCIALIST REPUBLICS ON CERTAIN MEASURES WITH RESPECT TO THE LIMITATION OF STRATEGIC OFFENSIVE ARMS (SALT I) https://media.nti.org/documents/salt_1.pdf (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Sinai Interim Agreement (1975) Interim Agreement between Israel and Egypt 4 September 1975 https://peacemaker.un.org/sites/default/files/document/files/2024/-05/eg20il750904interim20agreement20between20israel20and20egypt.pdf (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Shinagel (2010), Michael Shinagel. The Gates Unbarred: A History of University Extension at Harvard, 1910–2009, Harvard University Press; https://www.hup.harvard.-edu/books/9780674036161 (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
United Nations — Treaty Series (1974) Agreement No. 13295 (a) UNITED STATES OF AMERICA, DEMOCRATIC REPUBLIC OF VIET-NAM, PROVISIONAL REVOLUTIONARY GOVERNMENT OF THE REPUBLIC OF SOUTH VIET-NAM and REPUBLIC OF VIET-NAM, Agreement on ending the war and restoring peace in Viet-Nam. Signed at Paris on 27 January 1973, https://treaties.un.org/doc/Publica-tion/UNTS/Volum-e%20935/volume-935-I-13295-English.pdf (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12);
Кулик (2002) Борис Кулик. Советско-китайский раскол: причины и последствия. РАН. Ин-т Дальнего Востока, Москва; Издательство Ин-т Дальнего Востока;
Лавренов, Попов (2003) Советский Союз в локальных войнах и конфликтах. Москва, Издательство Астрель, 2003. Глава 10. Карибский кризис: мир на грани катастрофы С. 213-289;
Петров (2017) Игорь Петров. Советско-китайские войны. Пограничники против маоистов, Москва Издательство Эксмо;
Сапронова, Комова (2016) Юля Сапронова, Мария Комова. Приподнимая занавес: как Ричард Никсон стал своим в СССР, Forbes, 03 февраля 2016. https://www.forbes.ru/sobytiyaphotogallery/vlast/311727-pripodnimaya-zanaves-kak-richard-nikson-stal-svoim-v-sssr (ბოლო წაკითხვა 2024/12/12).
