ნეოლოგიზმები როგორც ლექსიკის განვითარების მამოძრავებელი ძალა გერმანულ ენაში
DOI:
https://doi.org/10.52340/sou.2023.19.07საკვანძო სიტყვები:
გერმანული ენა, ნეოლოგიზმები, სიტყვაწარმოება, ლექსიკა, ინგლისური ენაანოტაცია
ბოლო ათწლეულების სწრაფმა სამეცნიერო-ტექნიკურმა პროგრესმა დიდი ცვლილებები გამოიწვია ენის ლექსიკურ მარაგში. წინამდებარე სტატიის მიზანია იმის გარკვევა, თუ რამდენად განიცადა ცვლილება გერმანული ენის ლექსიკამ უახლესი სამეცნიერო თუ ტექნოლოგიური მიღწევების ფონზე, რამდენად აისახა ბოლოდროინდელი მოვლენები ნეოლოგიზმებში, როგორ წარმოიქმნება ისინი და რა სახის ნეოლოგიზმები სჭარბობს თანამედროვე გერმანულ ენაში. კვლევისთვის ვიყენებთ რამდენიმე მეთოდს, კერძოდ, აღწერილობით, უშუალო შემადგენელი კონსტიტუენტების და სუბსტიტუციის მეთოდებს. სტატიაში თანამედროვე გერმანული ენის ნეოლოგიზმები გაანალიზებულია წარმოქმნის ხერხისა და სემანტიკური პარამეტრების მიხედვით; განხილულია კორონაპანდემიასთან დაკავშირებით აღმოცენებული ახალი სიტყვები. კვლევის შედეგად გამოიკვეთა, რომ თანამედროვე გერმანული ენის უახლეს ტენდენციებში მკაფიოდ ვლინდება ნეოლოგიზმების გავლენა. უდიდესი ხვედრითი წილი ნეოლოგიზმებს შორის მოდის არსებით სახელებზე, რომლებიც საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან საგნებსა თუ მოვლენებს აღნიშნავენ. ძალიან პროდუქტიულია კომპოზიციური მოდელები, კერძოდ, ორი უშუალო შემადგენელი კონსტიტუენტისაგან შემდგარი დეტერმინატიული კომპოზიტები. მათ მოსდევს სამ წევრიანი კომპოზიტები. გვხვდება აგრეთვე ოთხი უშუალო შემადგენელი კონსტიტუენტისაგან შემდგარი კომპოზიტები. ხშირია სიტყვაწარმოებითი კონსტრუქციები, რომელთა ერთი ან ორი უშუალო შემადგენელი კონსტიტუენტი ინგლისურ სიტყვას წარმოადგენს, ხოლო ზოგიერთი ნეოლოგიზმი მთლიანად მზა სიტყვის სახით ინგლისურიდან არის გადმოტანილი. გავრცელების მიხედვით მომდევნო ადგილზე დგას ზედსართავები, ხოლო ყველაზე ნაკლებად გვხვდება ზმნები. სემანტიკური თვალსაზრისით გვხვდება განსხვავებული სიტყვაწარმოებითი მნიშვნელობები.
წყაროები
Barz, Irmhild (1998): Neologie und Wortbildung: Zum Neuheitseffekt von Wor-tneubildungen. In: Teubert, Wolfgang (HG.): Neologie und Korpus, Studien zur deutschen Sprache, Bd. 11, Günter Narr Verlag: Tübingen, S. 11-30;
Bizukojć, Katarzyna (2011): Neue Nominalkomposita in deutschen Newsletter-Texten, Danziger Beiträge zur Germanistik, Bd. 36, Peter Lang Verlag: Frankfurt am Main;
Bußmann, Hadumod (2008): Lexikon der Sprachwissenschaft, Alfred Kröner Verlag: Stuttgart;
Elsen, Hilke (2011): Neologismen, Formen und Funktionen neuer Wörter in verschiedenen Varietäten des Deutschen, Tübinger Beiträge zur Linguistik 477. 2., überarbeitete Auflage, Narr Francke Attempto Verlag: Tübingen;
Elsen, Hilke (2013): Problemzonen der Wortbildung und der Eintrag im Wörterbuch, In: Klosa, Annette (Hg.): Wortbildung im elektronischen Wörterbuch, Studien zur deutschen Sprache, Bd. 63, Narr Francke Attempto Verlag: Tübingen;
Herberg, Dieter (2001): Neologismen der Neunzigerjahre. In: Stickel, Gerhard (Hg.): Neues und Fremdes im deutschen Wortschatz, Aktueller lexikalischer Wandel. De Gruyter: Berlin/New York;
Kinne, Michael (1996): Neologismus und Neologismenlexikographie im Deutschen, Deutsche Sprache №4, Jg. 24;
Peschel, Corinna (2002): Zum Zusammenhang von Wortneubildung und Textko-nstitution, Reihe Germanistische Linguistik 237, Max Niemeyer Verlag: Tübingen;
Schippan, Thea (1992): Lexikologie der deutschen Gegenwartssprache, Max Niemeyer Verlag: Tübingen;
Schröder, Marianne (2006): Wortbildung in der Hörfunknachricht. In: Fix, Ulla et. al. (Hg.): Zwischen Lexikon und Text, Lexikalische, stilistische und textlinguistische Aspekte, Abhandlungen der Sächsischen Akademie der Wissenschaften zu Leipzig, Philologiscg-historische Klasse, Bd. 78, Heft 4, Stuttgart/Leipzig;
Steffens, Doris (2005): Neologismen im Deutschen = Angloamerikanismen? In: Partridge, John (Hg.):Getting into German, Multidisciplinary Linguistik Approaches, German Linguistic and Cultural Studies17, Peter Lang: Oxford et al;
Tellenbach, Elke (2002): Neologismen der neunziger Jahre, In: Barz, Irmhild et al. (Hg.): Das Wort in Text und Wörterbuch. Abhandlungen der Sächsischen Akademie der Wissenschaften zu Leipzig, Philologiscg-historische Klasse, Bd. 76, Heft 4, Stuttgart/Leipzig;
Duden Online-Wörterbuch: [am 11.12.2020]: https://www.duden.de/woe-rterbuch;
Klosa-Kückelhaus, Annete: Bilder und Metaphern im Wortschatz rund um die Coronapandemie. 5 November 2020: https://www1.ids-mannheim.de/file-admin/aktuell/Coronakrise/klosa_Bilder_und_metaphern.pdf;
Neuer Wortschatz rund um die Coronapandemie: [am 9.12.2020]: https://www1.-ids-mannheim.de/neologismen-in-der-coronapandemie.html;
Neologismen in der Coronapandemie: am [7.12.2020]: https://www1.ids-mannhe-im.de/neologismen-in-der-coronapandemie/;
Zifonun, Gisela: Anglizismen in der Coronakrise. 3 Dezember 2020: https://ww-w1.ids mannheim.de/fileadmin/aktuell/Coronakrise/zifonun_anglizism-en.pdf
