„სახლისკაცობის რიგი“ XVIII საუკუნის თუმანიშვილების სათავადოში
DOI:
https://doi.org/10.52340/sou.2023.19.24საკვანძო სიტყვები:
თუმანიშვილები, სათავადო, XVIII საუკუნე, „სახლისკაცობის“ წესი, გაუქმებაანოტაცია
ნაშრომში შესწავლილია „სახლისკაცობის რიგის“ საკითხი ქართულ სათავადოებში, კერძოდ, თუმანიშვილების სათავადოში. საქართველოში ყველა სათავადო გვიანფეოდალურ ხანაში „სახლისკაცობის“ წესის საფუძველზე იმართებოდა. ზოგჯერ სათავადოს წევრების განქორწინების შედეგად მიწის განაწილება-გაყოფის შემდეგ, სათავადოს სხვადასხვა შტოებს შორის გარკვეული დაპირისპირება წარმოიშობოდა, რაც საფუძვლად დაედო „სახლისკაცობის“ რიგის გაუქმების პროცესს XVIII საუკუნეში. თუმანიშვილთა სათავადოში, გარკვეული შუღლის ნიადაგზე, სახლიკაცები ერთმანეთს ეცილებოდნენ არამარტო მიწასა და ქონებას, არამედ ცდილობდნენ წაერთმიათ ყმები. ნაშრომში მოყვანილი ფაქტობრივი მასალა, მიუთითებს, რომ მსგავსი ფაქტები, თუმანიშვილების სათავადოში არღვევდნენ ტრადიციულ „სახლისკაცობის“ წესსა და რიგს, ხელს უწყობდა მის გაუქმებას. ჩვენს ხელთ არსებული დოკუმენტების საფუძველზე შეიძლება დავასკვნათ, რომ XVIII საუკუნეში თუმანიშვილების სათავადო სახლის წევრთა ურთიერთობა დამყარებული იყო ,,სახლისკაცობის რიგზე“, რომელიც არ იყო მკაცრად ორგანიზებული და ხშირად ირღვეოდა.
წყაროები
გაბაშვილი (1958): ვალერიან გაბაშვილი. ქართული ფეოდალური წყობილება XVI-XVII საუკუნეებში, თბილისი;
დოკუმენტები.., I, (1940): დოკუმენტები საქართველოს სოციალური ისტორიიდან, ტ. I, ბატონყმური ურთიერთობა (XV-XVIII სს.), ნიკო ბერძენიშვილის რედაქციით, თბილისი;
დოკუმენტები.., II, (1953): დოკუმენტები საქართველოს სოციალური ისტორიიდან, ტ. II, ბატონყმური ურთიერთობა (XV-XIX სს.), ნიკო ბერძენიშვილის რედაქციით, თბილისი;
სს, III, (1910): საქართველოს სიძველენი, ექვთიმე თაყაიშვილის რედაქტორობით, ტ. III, ტფილისი;
ქსძ, IV, (1972): ქართული სამართლის ძეგლები, ტ. IV, სასამართლო განჩინებანი (XVI-XVIII სს.), ტექსტები გამოსცა, შენიშვნები და საძიებლები დაურთო ისიდორე დოლიძემ, თბილისი;
ქსძ, V, (1974): ქართული სამართლის ძეგლები. ტ. V, სასამართლო განჩინებანი (XVIII ს.). ტექსტები გამოსცა და შენიშვნები დაურთო ისიდორე დოლიძემ, თბილისი;
ქსძ, VI, (1977): ქართული სამართლის ძეგლები. ტ. VI, სასამართლო განჩინებანი (XVIII-XIX სს.), ტექსტები გამოსცა, შენიშვნები და საძიებლები დაურთო ისიდორე დოლიძემ, თბილისი;
ქსძ, VII, (1981): ქართული სამართლის ძეგლები. ტ. VII, სასამართლო არზა-ოქმები, ტექსტები გამოსცა, წინასიტყვაობა შენიშვნები დაურთო ისიდორე დოლიძემ, თბილისი;
ქსძ, VIII, (1985): ქართული სამართლის ძეგლები. ტ. VIII, სასამართლო არზა-ოქმები და კერძო-სამართლებრივი აქტები. ტექსტები გამოსცა, შენიშვნები და საძიებლები დაურთო ისიდორე დოლიძემ, თბილისი;
ჯამბურია (1960): გივი ჯამბურია, დოკუმენტები ქართლის სათავადოების ისტორიისთვის XVII-XVIII სს., - მასალები საქართველოსა და კავკასიის ისტორიისთვის, ნაკვ. 33. თბილისი;
