აფხაზეთის ისტორიული სინამდვილე და აფხაზთა ეთნოცენტრისტული ისტორიოგრაფია
სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
DOI:
https://doi.org/10.52340/sou.2023.21.02საკვანძო სიტყვები:
აფხაზები, ისტორიული სინამდვილე, ეთნო¬ცე¬ნ¬ტ¬რი¬სტული ისტორიოგრაფიაანოტაცია
წყაროების საშუალებით დასტურდება, რომ ძვ.წ. VI ს-დან ახ. წ. II საუკუნემდე (131 წლამდე) კოლხეთსა და მთლიანად აფხაზეთში მხოლოდ ქართველური მოსახლეობა ცხოვრობდა.
ახ. წ. II და V სს-ში ჩრდილო კავკასიიდან დისკრეტილი, ე.ი. ჯერ ეთნიკურად გაუფორმებელი, ჩამოუყალიბებელი, მომთაბარე მოსახლეობა ჩამოსახლდა დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე. მათი ენა ცნობილი არ იყო. ორივე ტალღა VII საუკუნისთვის, მათზე ბევრად განვითარებულ და მაღლა მდგომ ქრისტიან ქართველურ მოსახლეობას ადვილად და ბუნებრივად შეერწყნენ. ორივე ტალღა გაქრისტიანდა. ქართველებმა ამ უსახელო დისკრეტულ ტომებს „აფხაზები“ უწოდეს.
წყაროების თანახმად, XVI ს-ში ჩრდილო კავკასიიდან ეთნიკურად ჩამოყალიბებული ჯიქ-აბაზები ჩამოსახლდნენ, რომელთაც მეკობრული ჩვევები ახასიათებდათ. ისინი ნახევრად მომთაბარე მოსახლეობა იყო. ქართულ მოსახლეობას აწიოკებდნენ, იტაცებდნენ, წინააღმდეგობას ვინც უწევდა მათ ხოცავდნენ, ვისაც ხელში ჩაიგდებდნენ - ახალგაზრდებს, ქალებს, ბავშვებს, - შავ ზღვაზე, ოსმალებზე ჰყიდდნენ. ჩამოსახლებულმა მოსახლეობამ II-V სს-ების „აფხაზების“ ეთნონიმი მიითვისეს, თუმცა ქართველების დახმარებით. თანამედროვე აფხაზები XVI საუკუნიდან XVIII საუკუნემდე ჩამოყალიბდნენ, თუმცა მათ არავითარი კავშირი არ ჰქონდათ II-V საუკუნეების აფხაზებთან.
საბჭოთა პერიოდში თანამედროვე აფხაზთა ავტორებმა ისტორიული სინამდვილის გაყალბება დაიწყეს. წყაროების გარეშე, ზეპირად არარსებულ ისტორიებს ქმნიდნენ და ქართულ ძირ-ძველ მიწა-წყალს ითვისებდნენ.
წყაროები
ანთელავა (1988) ილია ანთელავა. XI-XIV სს. ქართული საისტორიო წყაროები, საქ. სსრ მეცნ. აკად., ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტი. თბილისი, 1988. გამომცემლობა „მეცნიერება“;
ანჩაბაძე, ბოცვაძე, თოგოშვილი, ცინცაძე (1969) ზურაბ ანჩაბაძე, თეიმურაზ ბოცვაძე, გიორგი თოგოშვილი, მარინე ცინცაძე, ჩრდილო კავკასიის ხალხთა ისტორიის ნარკვევები, ნაკვეთი, I. თბილისი, 1969. გამომცემლობა „მეცნიერება“;
არიანე... (1961) ფლავიუს არიანე. მოგზაურობა შავი ზღვის გარშემო, ნათელა კეჭაყმაძის გამოცემა, თბილისი, 1961. საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა;
ახალაძე (2005) ლია ახალაძე, აფხაზეთის ეპიგრაფიკა, როგორც ისტორიული წყარო, I, ლაპიდარული და ფრესკული წარწერები, თბილისი, 2005. გამომცემლობა ლეგა;
ბერძენიშვილი (1990) ნიკო ბერძენიშვილი, საქართველოს ისტორიის საკითხები, თბილისი, 1990. გამომცემლობა „მეცნიერება“;
გამახარია (2018) ჯემალ გამახარია, ლია ახალაძე, დაზმირ ჯოჯუა, აფხაზეთის (საქართველოს) ისტორიის საკითხები, თბილისი, 2018. გამომცემლობა „მერიდიანი“;
გოგაძე (1982) ელგუჯა გოგაძე. კოლხეთის ბრინჯაოს და ადრეული რკინის ხანის ნამოსახლართა კულტურა, თბილისი, 1982. გამომცემლობა „მეცნიერება“;
დოლიძე (1970) ისიდორე დოლიძე. ქართული სამართლის ძეგლები, III. თბილისი, 1970. გამომცემლობა „მეცნიერება“;
თოფჩიშვილი (1997) როლანდ თოფჩიშვილი, როდის წარმოიქმნა ქართული გვარ-სახლები, თბილისი, 1997;
ინაძე (1960) მერი ინაძე, ანტიკური ხანის შავი ზღვის ჩრდილო-აღმოსავლეთ სანაპიროს მოსახლეობის ეთნიკური შემადგენლობის საკითხებისთვის, საზ. მეც. განყ. „მოამბე“, 1960, N2.
ინაძე (1986) მერი ინაძე. სატაძრო ცენტრები ძველ კოლხეთში, „მაცნე“, ისტორიის სერია, N4, 1986.
ინაძე (2009) მერი ინაძე, ძველი კოლხეთის ისტორიის საკითხები, თბილისი. 2009. გამომცემლობა „არტანუჯი“;
საბანისძე (1981) იოანე საბანისძე, ჰაბოს წამება, ქართული პროზა, წ. I, თბილისი, 1981;
ლამბერტი (1991) დონ არქანჯელო ლამბერტი, სამეგრელოს აღწერა, თბილისი 1991; გამომცემლობა „აიეტი“;
ლომოური (1968) ნოდარ ლომოური, ეგრისის სამეფოს ისტორია, წარმოქმნიდან ახ. წ. V ს. ბოლომდე. თბილისი, 1968. თბილისი, თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა;
ლომოური (1963) ნოდარ ლომოური. ბერძენი ლოლოგრაფოსების ცნობები საქართველოს, მასალების კავკასიის ისტორიისთვის, ნაკვეთი 35. 1963.
ლორთქიფანიძე (1973) მარიამ ლორთქიფანიძე, ახალი ფეოდალური სამთავროების წარმოქმნა, ტ. II, თბილისი 1973;
მიქელაძე (1974) თეიმურაზ მიქელაძე, ძიებანი კოლხეთისა და სამხრეთ-აღმოსავლეთი შავიზღვისპირეთის უძველესი მოსახლეობის ისტორიიდან, თბილისი 1974. გამომცემლობა „მეცნიერება“;
მუსხელიშვილი (1980) დავით მუსხელიშილი, საქართველოს ისტორიული გეოგრაფიის ძირითადი საკითხები, II, თბილისი, 1980. გამომცემლობა „მეცნიერება“;
სილოგავა (1980) ქართული წარწერების კორპუსი, ლაპიდარული წარწერები: ტომი II. დასავლეთ საქართველოს წარწერები: IX-XIII სს. ნაკვეთი I. 1980. თბილისი, გამომცემლობა „მეცნიერება“;
ყაუხჩიშვილი (1953) ძველი ბერძენი მწერლების ცნობები საქართველოს შესახებ ს. ყაუხჩიშვილი, 1953;
ყაუხჩიშვილი (1976) თინათინ ყაუხჩიშვილი, საქართველოს ისტორიის ძველი ბერძნული წყაროები, თბილისი, 1976. თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა;
ჯავახიშვილი (1986) ივ. ჯავახიშვილი, თხზულებანი თორმეტ ტომად, ტ. V, თბილისი 1986. გამომცემლობა „მეცნიერება“;
Анчабадзе (1959) Анчабадзе З. В., Из истории средневековой Абхазии (VI - XVIII вв), Сухуми, 1959. Издательство «Алашара»;
Аджинджал (1969) Аджинджал И.А., Из Этнографии Абхазии, Сухуми, 1969. Издательство «Алашара»;
Бжания (1962) Бжания И.Н. Из истории хозяйство Абхазов, Сухуми, 1969. Издательство «Алашара»;
Данилова (1984) Данилова Н., Абазины, Москва, 1984, Издательство Московского университета;
Джанашия (1955) Джанашия Б. П. Абхазская лексика виноградарства и виноделия, Сухуми 1955. სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამოცემა;
Инал-ипа (2002) Инал-ипа Ш. Д. Антропонимия абхазов, Сухуми, 2002. Издательство «Алашара»;
Инал-ипа (2002) Инал-ипа Ш. Д. Антропонимия абхазов, Майкоп: ГУРИПП "Адыгея", 2002;
Лавров (1955) Лавров Л.И. Адыги в раннем средневековье, "Сборник статей по истории Кабарды", вып. I, Нальчик, 1955;
Латышев (1904) Латышев В.В., Известия древних писателей греческих и ла¬ти-нских, т. I, Латинские писатели, вып. IV, СПБ, 1904;
Словарь, (1988) Словарь иностранных слов, Москва.,1988,Издательство: Рус. язык;
Торнау (1930) Торнау Ф.Ф., Воспоминание Кавказского офицера, Москва, 1930;
Чанба (1986) Чанба Р. Земледелие да скотоводство у абхазов, Тбилиси, 1986;
История... (1988) История народов северного Кавказа с древнейших времен до конца XVII века, Москва1988. Наука.
