საბრალდებო პროცესი XVII-XVIII საუკუნეების აღმოსავლეთ საქართველოში
DOI:
https://doi.org/10.52340/sou.2023.19.37საკვანძო სიტყვები:
აღმოსავლეთ საქართველო, XVII-XVIII საუკუნეები, სასამართლო, საბრალდებო პროცესი, ვახტანგ VI-ის სამართლის წიგნი, მდივანბეგი, ეშიკაღაბასი და მისი მოხელეებიანოტაცია
ნაშრომში შესწავლილია გვიანფეოდალური ეპოქის აღმოსავლეთ საქართველოს სასამართლო მართლმსაჯულების ერთი - გამორჩეულად საყურადღებო დეტალი საბრალდებო პროცესი და მისი მიმდინარეობა. გვიანფეოდალურ საქართველოში სასამართლო დაწესებულებას „მდივანი“ ეწოდებოდა, იგი არაბული სიტყვაა და სამსაჯულისა და სახელმწიფო დაწესებულებას აღნიშნავდა. სპეციალურ სასამართლო ფუნქციის შესასრულებლად განწესებულ მოხელეს მდივანბეგი ერქვა. მდივანბეგი იყო მოსამართლე, რომლის კომპეტენციაში შედიოდა სხვადასხვა სახის სამოქალაქო და სისხლისა სამართლებრივი საქმეები. მდივანბეგის სასამართლო ჩვეულებრივ კოლეგიური იყო. სასამართლოს ესწრებოდა მდივანი, რომლის მოვალეობას შეადგენდა მხარეთა ჩვენების ჩაწერა, სამართლებრივი წიგნის სათანადო მუხლის მოძებნა; მდივნები სასამართლოს წევრებადაც ითვლებოდნენ და მონაწილეობას იღებდნენ საქმეების გარჩევაში. ჩვენს მიერ შესასწავლი საბრალდებო პროცესის მიმდინარეობას ეს ადამიანები ახორციელებდნენ. XVII-XVIII საუკუნეების საქართველოში მდივანბეგი მეფის მიერ ხელდა-სმული მოხელე და სახელმწიფო მოსამართლე იყო. საბრალდებო პროცესის მიმდინარეობა მთლიანად მდივანბეგის პრეროგატივა იყო, მაგრამ დასავლეთ საქართველოს სამეფო-სამთავროებისგან განსხვავებით, აღმოსავლეთ საქართველოში საბრალდებო პროცესში XVII საუკუნიდან მდივანბეგთან ერთად ეშიკაღაბასი და მისი ხელქვეითი მოხელეებიც მონაწილეობდნენ.
წყაროები
ბაგრატიონი (1959): დავით ბაგრატიონი, საქართველოს სამართლისა და კანონმთცოდნეობის მიმოხილვა, აპოლონ როგავას რედაქციითა და გამოკვლევებით, თბილისი;
გუგუშვილი (1938): პაატა გუგუშვილი, „საქართველოს ძველთაგან და ჩვეულებითად ქართველ მეფეთა დროთა შემოღებულნი ჰჯულნი“ წიგნში: მასალები საქართველოს და კავკასიის ისტორიისათვის, ნაკვეთი III, სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის საქართველოს ფილიალის გამომცემლობა, ტფილისი;
დასტურლამალი (1886): „დასტურლამალი მეფის ვახტანგ მეექვსისა“ (რედაქტირება პეტრე უმიკაშვილისა), ტფილისი;
დოკუმენტები (I/1940): დოკუმენტები საქართველოს სოციალური ისტორიიდან, ტომი I, ბატონყმური ურთიერთობა, (XV-XVIII ს.ს.) ნიკო ბერძენიშვილის რედაქტორობით, სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის საქართველოს ფილიალის გამომცემლობა, თბილისი;
ვახტანგის სამართალი (1955): ვახტანგVI სამართლის წიგნი, თინათინ ენუქიძის გამოცემა, თბილისი;
კაკაბაძე (1913): თავგადასავალი იესე ოსეს შვილისა / სარგის კაკაბაძე. ა.მ. კერესელიძის სტამბა, ტფილისი;
ლეკვეიშვილი (1963): მზია ლეკვეიშვილი, სასამართლო პროცესი XVII-XVIII საუკუნეების აღმოსავლეთ საქართველოში, საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა და სტამბა, თბილისი;
სიძველენი (III/1926): საქართველოს სიძველენი, ტომი III (დამატება), ექვთიმე თაყაიშვილის რედაქტორობით, ტფილისი;
სიძველენი (II/1909): საქართველოს სიძველენი, ტომი II, ექვთიმე თაყაიშვილის რედაქტორობით, ტფილისი;
ფონდი: საქართველოს კორნელი კეკელიძის სახელობის ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრის ფონდი, საბუთი N 14.874;
ჩხეიძე (1854): სეხნია ჩხეიძის თხზულება, იხილეთ წიგნში: ქართლის ცხოვრება, დასაბამითგან მეათცხრამეტე საუკუნემდის, ნაწილი II - ახალი მოთხრობა, 1469 წლიდგან, ვიდრე 1800 წლამდე - გამოცემული დ. ჩუბინოვისაგან, სპბ.
