თბილისისა და რიზეს ხალხური რწმენის შედარება (კულტურულ- ისტორიული თვალსაზრისით)
DOI:
https://doi.org/10.52340/sou.2022.20.09საკვანძო სიტყვები:
რიზე, თბილისი, ხალხური რწმენა, ჩვეულება, ტრადიცია, შედარებითი ანალიზი, ისტორიული თანაცხოვრებაანოტაცია
საზოგადოებაში მიღებული რელიგიური დებულებებისა და სწავლებების გარდა საზოგადოებაში გავრცელებულია და თაობიდან თაობას გადაეცემა საუკუნეების მანძილზე ჩამოყალიბებული ხალხური რწმენა-წარმოდგენები, რომლებშიც ასახულია ამ ხალხების ტრადიცია, ყოფა-ზნე-ჩვეულებები და ცხოვრების ისტორია. ეს ჩვეულებები საკმაოდ ფართოდ არის გავრცელებული საზოგადოებაში და თაობიდან თაობას გადაეცემა. რელიგიურ სწავლებებთან ერთად ეს ჩვეულებებიც ითვლება რწმენად.
საზოგადოებები არ ივიწყებენ ჩვეულებებს, რწმენებსა და ტრადიციებს, რომლებიც დიდ გავლენას ახდენენ მათ ცხოვრებაზე. ახალი რელიგიის ან კულტურის გავრცელების დროსაც ცდილობენ ძველი ადათ-წესები, რწმენები და ტრადიციები მოარგონ ახალი რელიგიისა და კულტურის მახასიათებლებს. ხალხურ მრწამსს შეუძლია იპოვოს ადგილი ჩვენი ცხოვრების ყველა ასპექტში, დაბადებიდან გარდაცვალებამდე. ის ასახვას პოულობს ჩვენს სოციალურ ცხოვრებაში, რაც დამახასიათებელია მსოფლიოს ყველა ხალხისთვის.
ჩვენი კვლევა ეხება რიზესა და თბილისში შემორჩენილი ხალხური რწმენა-წარმოდგენების შედარებით ანალიზს. დაკვირვების შედეგად მონაცემთა ანალიზი გვიჩვენებს, რომ რიზესა და თბილისში ადამიანები დიდ პატივს სცემენ და აფასებენ ძველ ხალხურ ჩვეულებებს და ტრადიციებს. ორივე რეგიონის სოციალური სტრუქტურა ინარჩუნებს თავის მახასიათებლებს რწმენისა და ჩვეულებების კონტექსტში. მოსახლეობის დიდი ნაწილი რელიგიის ერთგულია, მიუხედავად ამისა, იგრძნობა განსაკუთრებული დამოკიდებულება ხალხური რწმენის მიმართ, რომელიც ყოველდღიური ცხოვრების განმსაზღვრელი ფაქტორია. რიზესა და თბილისის ყოფით ცხოვრებაში არის უამრავი მსგავსი რწმენა, ტრადიცია და ჩვეულება, რომელიც ორი მეზობელი ერის - ქართველებისა და თურქების საუკუნეების მანძილზე გვერდიგვერდ ისტორიული თანაცხოვრების შედეგია.
წყაროები
არტუნი, ე. (2008). თურქული ფოლკლორი. სტამბოლი. „წიგნის მაღაზიათა პუბლიკაციები“;
აიჩიჩქი, ა. (2016). ყიფჩაკის კვალი რიზეში. (გამოუქვეყნებელი სამაგისტრო ნაშრომი), 19 მაისის უნივერსიტეტის სოციალურ მეცნიერებათა ინსტიტუტი. სამსუნი;
ბარდაველიძე, ვ. (1974). აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის ტრადიციული საზოგადოებრივ-საკულტო ძეგლები. ტ. I. თბილისი. „ფშავი“;
ბილმენი, N. (1990). დიდი ისლამური ილმიჰალი. სტამბოლი. „ბილმენის პრე-სა და გამომცემლობა“;
ბორათავი, პ. ნ. (1984). თურქული ფოლკლორი 100 კითხვაში. სტამბოლი. „რეალური გამომცემლობა“;
ბრეგაძე, ლ. (2012). ყოველდღე ხალხური რწმენა. თბილისი. „არტანუჯი“;
ჩეპნი, რ. (1996). ხალხური მრწამსის გავლენა კაიელის რეგიონში არსებულ ინდივიდებზე. (გამოუქვეყნებელი სამაგისტრო ნაშრომი). ათათურქის უნივერსიტეტის სოციალურ მეცნიერებათა ინსტიტუტი. ერზრუმი;
ჯავახიშვილი, ივ. (1943). საქართველოს ისტორია. თბილისი. „საქართველო ს. ს. რ. რესპუბლიკა პუბლიკაციები“;
ირმაკი, ი. (2018). ბინგოლის ხალხური რწმენა და პრაქტიკა. ენისა და ლიტერატურის შესწავლა. (17), 191-222;
ინანი, (1987). ეგზოგამიის კვალი თურქულ ქორწილებში. სტატიები და მიმოხილვები - I. ანკარა;
კაბატაში, ფ. (2006). გავრცელებული ხალხური რწმენა რიზეს გარშემო და მის გარშემო. (გამოუქვეყნებელი სამაგისტრო ნაშრომი). ფირატის უნივერ-სიტეტის სოციალურ მეცნიერებათა ინსტიტუტი. ელაზიგი;
კალაფატი, ი. (2006). თურქული ხალხური მრწამსი ბალკანეთიდან ულუმ თურქეთისკენ V-VI. ანკარა. „ბერიკანი“;
კალაფატი, ი. (2012). აზერბაიჯანი-ირანი-ანატოლია-ერაყი პოპულარული რწმენის ხაზი. ანკარა. „ბერიკანი“;
კალაფატი, ი. (1999). ალტაის კამიზმის კვალი ანატოლიის თურქულ ხალ¬ხურ რწმენაში. კამიზმი ალტაიდან ანატოლიამდე. ოქტომბერი-ნოემბერი. (2), 102-108;
კილიჩი, ა. (2001). ისპართა რეგიონის ხალხური რწმენა. ანატოლიის რწმენათა საერთაშორისო კონგრესი. 2000 წლის 23-28 ოქტომბერი /ნევშეჰირი, ანკარა. დოკუმენტის პუბლიკაციები;
რუხაძე, ჯ. (1968).ზოგიერთი აგრარული წეს-ჩვეულება XIX საუკუნის დასავლეთ საქართველოში.მასალები საქართველოს ეთნოგრაფიისთვის, ტომი, XVI, თბილისი.
სენტურკი, ლ.- იაზიჯი, ს. (2001). რელიგიური ისლამი ილმიჰალი. ანკარა. „თურქეთის ისტორიული საზოგადოების პუბლიკაციები“;
ტოგანი, ზ. ვ. (1982). ოღუზის ეპოსი: Reşideddin Oğuzname. თარგმანი და ანა-ლიზი. სტამბული. წიგნის მაღაზია „ენდერუნი“;
თოფჩიშვილი, რ. (2010). საქართველოს ეთნოგრაფია /ეთნოლოგია (საქართველოს ეთნოგრაფია/ეთნოლოგია). თბილისი. „უნივერსალი“.
ეთნოგრაფიული ინფორმაციის ავტორები:
ეკატერინე ახვლედიანი, დაბადებული 1972 წ., უმაღლესი განათლებით, თბილისი.
მიხეილ ბახტაძე, დაბადებული 1967 წ., ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, თბილისი.
გვანცა ბურდული, დაბადებული 1986 წ., ისტორიის დოქტორი, თბილისი.
ნინო დოლიძე, დაბადებული 1976 წ., უმაღლესი განათლებით, თბილისი.
ნინო ვახანია, დაბადებული 1963 წ., ფილოლოგიის დოქტორი, თბილისი.
კახა კვაშილავა, დაბადებული 1974 წ., ისტორიის დოქტორი, თბილისი.
ბონდო კუპატაძე,. დაბადებული 1974 წ., ისტორიის დოქტორი, თბილისი.
თამარ ლეკვეიშვილი, დაბადებული 1982 წ., უმაღლესი განათლებით, თბი-ლისი.
მაია მიქაუტაძე, დაბადებული 1971 წ., უმაღლესი განათლებით, თბილისი.
ზურაბ პაპასქირი, დაბადებული, 1950 წ. ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, თბილისი.
შორენა ტარუღიშვილი, უმაღლესი განათლებით, თბილისი.
თეა ქართველიშვილი, დაბადებული 1975წ.,ისტორიის დოქტორი, თბილისი.
ლიკა ქორიძე, დაბადებული 1983 წ., უმაღლესი განათლებით, თბილისი.
მირიან ხოსიტაშვილი, დაბადებული 1985წ.,ისტორიის დოქტორი, თბილისი.
ოთარ ჯანელიძე, დაბადებული 1954 წ., ისტორიის დოქტორი, თბილისი.
